İşten Çıkarılma Durumunda Neler Yapılmalı

İşten çıkarılma durumu ile karşı karşıya kalan kişilerin ilk aşamadan dikkat etmesi gereken bazı noktalar bulunmaktadır. Birçok çalışan esasında sahip olduğu hakları ve bu konu ile ilgili bilmesi gereken noktaları bilmedikleri için haksızlığa uğradıklarının dahi farkında olmadan hak kayıpları yaşayabilirler. Şimdi sizlere işten çıkarılma konusunda genel bilgiler verecek ve daha sonra bu konuda yapılabilecek olan şeyleri maddeler halinde sıralayacağız.

İşten Çıkarma Sürecinin Şartları

İşverenlerin, çalışanları durup dururken işte çıkarma gibi bir lüksü bulunmamaktadır. Çalışanlarını işten çıkarmak isteyen işverenlerin bu işlemi gerçekleştirmeden önce yasada belirtilmiş olan yapılması gereken noktaları yapmış olması gerekir. Bu noktalar şöyledir;

1. Feshin geçerli bir neden dayandırılması: 30 ya da daha fazla işçi çalıştırmakta olan iş yerlerinde en az 6 aylık bir kıdeme sahip olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işverenin, işçinin davranışlarından veya yeterliliğinden ya da iş yerinin, işletmenin ya da işin gereklerinden kaynaklı olarak geçerli bir sebebi dayandırılmış olması gerekmektedir.
2. İşveren fesih bildirimi yazılı olarak yapmak ve iş sözleşmesini fesih etmesinin sebeplerini kesin ve açık bir şekilde belirtmek zorundadır. Eğer fesih bildiriminizde bu tür gerekliliklerin yerine getirilmediğini görürseniz bu durumu kendi avantajınıza çevirmeniz mümkündür.
3. Beyaz yakalı olarak çalışan kişilerin işten çıkarılma sebebi olan oldukça sık bir şekilde karşılaşmakta olduğu performans düşüklüğü: Bu tür bir sebepten dolayı işten çıkartılan kişilerin, hakkınızda bu tür iddiada bulunan kişilerin sizden savunmanızı alması gerekmektedir. Zira belirsiz süreli iş sözleşmesine sahip olan bir kişinin savunması alınmadığı takdirde verim, performans ya da davranış sebebi ile sözleşmesi feshedilemeyecektir.
4. Başta fesih bildirimi olmak üzere işveren tarafından size imzalatılmak istenen tüm belgeleri dikkatli bir şekilde okumanız gerekmektedir. Fesih bildirimi adı altında size farklı belgelerin imzalatılması mümkündür. Bildirim de dahil olmak üzere gerçeği yansıtan ve size bir zararı dokunmayacak olan belgeleri imzalamanız gerekmektedir. İmza atarken imzanızın altında "Tüm haklarım saklıdır" notunu ekleyebilir ve imzalamış olduğunuz her belgenin de bir kopyasını alabilirsiniz. Zira bu belgeler daha sonra işinize yaraması muhtemel belgelerdir.
5. Yazılı bir belge verilmeden işten atılan kişilerin ilk aşamada yapması gereken şey Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğü'ne gitmek ve işten çıkarılmanıza rağmen yazılı bir bildirim almadığınızı belirten bir dilekçe yazmak olacaktır. Bunu yapmadığınız takdirde patronunuz size "üst üste işe gelmeme tuzağı" kurabilir. Böylece siz de haklarınızı kaybedebilirsiniz.

Performans Sebebiyle İşten Çıkarılma

İşverenlerin işe iade davalarını sıklıkla kaybetme sebepleri arasında performans sebebiyle işten çıkarma nedeni yer almaktadır. Aşağıda yer alan iki sebebin gerçekleşmesi halinde performans sebebiyle işten çıkarılmanız mümkün olacaktır.

• Ortalama olarak aynı seviyede ve aynı işi yapan çalışanlardan daha az verimli çalışmak
• Gösterdiği niteliklerden beklenenden daha az bir performans sergilemek

Bu noktada dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta performans sebebiyle işten çıkartılacak olan çalışandan mutlak surette savunma alınması gerektiğidir. Bununla birlikte performansa yönelik değerlendirmelerde öncelikle uyarıların yapılması gerekmektedir. Bu noktada çalışanlara gerekli eğitimlerin verilmesi de faydalı olacaktır.

İşverenin Haklı Sebeplerle Fesih Hakkı

Bu noktada sıkılıkla ortaya çıkan iki farklı durumdan bahsedilebilir. Bunlar,

1. Sağlık Sebepleri: Sağlık sorunun rağmen çalışmanın tehdit oluşturacağı kurul raporu tarafından ispatlanmış olmasına ya da kıdeme göre belirlenmiş olan ihbar süresine 6 hafta daha eklenmesi ile birlikte belirlenmiş olan süreden daha uzun bir dönemi kapsayan rapor alındığında, çalışanın kıdem hakları ödenme şartı ile sözleşmesi feshedilebilir.
2. İyi niyet ve ahlak kurallarına uymayan işe mazeretsiz gelmemek, cinsel tacizde bulunmak, işverene ya da bir başka işçiye hakaret ya da küfür etmek, iş yerinde kavga çıkarmak, iş yerini maddi açıdan kayıplara uğratmak gibi durumlarda çalışanların kıdem tazminatı ödenmeden işten çıkarılması mümkündür.

Bununla birlikte İş Kanunu'nda yer alan 25. Maddede bu konu ile ilgili detaylı bilgilere ulaşmanız mümkün olacaktır. Şimdi işten çıkarılma durumunda yapılması gereken şeyleri anlatmaya geçelim.

İşten Çıkarılma Durumunda Yapılması Gerekenler

İhtarname

İşten çıkartıldıktan sonra yapılması gereken ilk şey ihtarname istemek olacaktır. Zira işverenler sizin işten kendi isteğinizle çıktığınızı iddia edebilir. Hatta size bu yönde imza atmış olduğunuz bir evrak bile vermiş olabilir. Bu tür durumlarda ortaya birtakım sonuçlar çıkar. İşveren her ne kadar sizi işten çıkarmış da olsa işten sizin isteyerek ayrıldığınız ile ilgili geçerli kanıtlar sunarsa bu durumda ihbar tazminatı almanız mümkün olmayacaktır. Bu nedenle ilk olarak yapmanız gereken şey noterden ihtarname çekmek olacaktır. Bu ihtarnamede işten çıkarıldığınızı ve bunun sizin ile ilgili bir kusur olmadığını ifade ederek ödenmemiş haklarınızı talep etmeniz gerekir.

Evrak

İş Mahkemelerinde tanık ifadelerine göre karar verme durumu her ne kadar oldukça yaygın bir işlem olsa da evrak ve belge gibi yazılı deliller her daim objektiflik açısından büyük bir önem ve öncelik taşımaktadır. Bu nedenle lehinize olabilecek olan her türlü yazılı evrakı iş yerinizden temin etmeye çalışmanız doğru olacaktır. Bu tür evraklar, puantaj cetvelleri, tutanaklar, ücret bordroları ve mesai çizgileri gibi evraklar olabilir.

Tanık

Biraz önce de bahsetmiş olduğumuz gibi İş Mahkemelerinde tanıklar her daim dinlenmektedir. Bu nedenle de sizi destekleyecek olan, maruz kalmış olduğunuz haksızlıklara şahit olan, hali hazırda çalışmakta olan ya da işten ayrılmış olan kişilerle görüşerek kendinize destek bulabilirsiniz. Böylece mahkemede haklı görülme olasılığınız da artış gösterecektir.

İşe İade Davası

İşe iade davasının açılabilmesi için ilk şart iş yerinde çalışan kişi sayısının 30'dan fazla olması gerektiğidir. Bir diğer şart ise o iş yerinde an az 6 ay boyunca çalışmanız gerektiğidir. Bu şartları yerine getirmeniz halinde işe iade davası açmanız mümkündür. Bu aşamada bir avukat tutmanız yararınıza olacaktır. Bu davayı açmanız halinde işverenin, çalışanı işten çıkarmasına ilişkin olarak mahkemeye geçerli bir sebep sunması gerekmektedir. Eğer ortada geçerli bir sebep yoksa ya da sunulan sebep mahkeme tarafından kabul edilmediyse işe iadeniz gerçekleşir. Bu durumda işverenin çalışanı işe başlatmadığı takdirde 8 aya kadar ve çalışamadığınız süre dilimi için de 4 aya kadar olmak üzere toplamda 12 aya kadar ücretiniz tutarında tazminat ödemesi gerekecektir.

Ödenmemiş Alacaklar

İşten haksız bir şekilde çıkarıldığı düşünen kişilerin kıdem tazminatı ve ihbar tazminatlarını talep etmesi gerekmektedir. Bununla birlikte bayram tatillerinde çalışmış olan kişilerin de tazmin davası açması gerekecektir. Ödenmemiş ikramiyesi olan kişilerin ikramiye tazmin davası açabileceği, ödenmeyen ücreti olan kişilerin ücret tazmin davası açabileceği, iş yerine ayrımcılığa uğrayan kişilerin kötü niyet tazimatı davası ve işten kovulması sırasında hakarete uğrayan kişilerin maddi ve manevi tazminat davası açabileceği bilinmektedir. Ayrıca iş yerinde sizden habersiz bir şekilde giriş çıkış yapılması halinde ortaya çıkan gün kaybı bulunuyorsa hizmet tespit davası da açabilirsiniz. Yıllık izin ücreti, fazla çalışma ücreti gibi ödenmemiş alacaklarınızı mutlak surette almayı unutmayınız.