Avans Nedir? İşveren Çalışana Avans Vermek Zorunda mı?

Profesyonel iş hayatında işçi ve işveren ilişkisinin temelini oluşturan konuların başında ücret kavramı yer alır. Maaş dışında yemek yardımı, prim ve yol gibi ödeme türleri de ücret kavramı kapsamındadır. Tüm bu ödeme türlerinden farklı değerlendirilen avans söz konusu olduğunda ise çalışan ve işveren karşı karşıya kalabilir.

Uygulamada sıkça karşılaşılmasına rağmen İş Kanunu’nda avans ödemeleri ile ilgili herhangi bir düzenleme bulunmaz. Bu da hem çalışan hem de işverenin aklında süreç ile ilgili birtakım sorular oluşturur. Tüm bu soruların cevabını bulmanız için hazırlanan yazıda “Avans nedir? Avans talep etmek için gerekli koşullar nelerdir? Avans vermek zorunlu mu?” gibi konuların detaylarına ulaşabilirsiniz.

Avans Nedir?

Normal koşullarda çalışanın ücret hakkı işi ifa etmesinden sonra doğar. Ancak bazı durumlarda çalışanların maaş öncesi ödeme talebinde bulunduğu görülür. İşçi ve işveren arasındaki mevcut sözleşmede yer alan ücret ödemesi zamanından önce yapılan talebe göre gerçekleştirilecek olan bu ödemeye avans denir. Henüz hak edilmemiş bir ücret olan avans, çalışanın ileride yapacağı çalışmaya istinaden talep ettiği bir ücret türüdür.

İş hayatında karşınıza üç çeşit avans ödemesi çıkar. Bunlardan ilki ücret avansıdır. Çalışanların ay sonu hakedişlerinin bir kısmını ya da tamamını zamanından önce işverenden talep ettiği avans türüdür. Çalışan kazancı ile doğru orantılı avans talebinde bulunabileceği gibi çalıştığı gün karşılığındaki tutardan fazlasını da isteyebilir. Ücret avansı tutarına bakılmaksızın işverenin inisiyatifindedir. Çıplak ücretin yanı sıra prim, ikramiye gibi yan haklardan da talep edilebilen ücret avansının işveren tarafından onaylanması durumunda, tutarı ay sonu hak edişinden mahsup eder.

Diğer bir avans türü olan iş avansı, çalışanın bir işi yapmak amacıyla önden aldığı ve iş sonunda kalan tutarın işverene iade edildiği avanstır. Profesyonel iş hayatında sıklıkla uygulandığı görülür. İş avansında talep edilen tutar yalnızca ilgili işi yapmak için kullanılabilir. Bu konuda Borçlar Kanunu’nda yapılan düzenlemeye göre; sürekli masraf yapılması gereken işlerde ön ödeme yapılarak çalışanın kendi cebinden yüklü ödeme yapılmasının önüne geçilir.

Son avans türü ise yıllık ücretli izin avansıdır. İşverenin herhangi bir koşul aranmaksızın vermekle yükümlü olduğu tek avans türüdür. Çalışanın ücretli olarak izne ayrıldığı zaman kullanması için izin günlerinin karşılığı olan tutarın peşin ödendiği izin avansının pratikte işyerlerinde uygulandığı pek görülmez.

İş Kanunu'nda Avansın Yeri

Çalışanlar ve işverenler arasındaki iş ilişkisinin düzenlendiği İş Kanunu’nda avansın tanımı ve koşulları ile ilgili herhangi bir düzenleme bulunmaz. Sadece Kanun’un 57. maddesinde yıllık ücretli izin konusunda bir düzenleme mevcuttur. (1) Düzenlemeye göre; işveren yıllık izin kullanmak isteyen her bir çalışanına, yıllık ücretli izin kullanılmadan önce, izin dönemine ait hakedişi peşin veya avans olarak vermekle yükümlüdür. Bu hüküm çerçevesinde çalışanın izin süresince ekonomik kaygı gütmeden dinlenmesi amaçlanır.

İş Kanunu’nda yıllık ücretli iznin nasıl hesaplanacağına da yer verilir. Kanun’un 50. maddesine göre yıllık izin ücreti prim, ikramiye ya da diğer yan haklar dahil edilmeden çıplak ücret üzerinden hesaplanmalıdır. (1) Çalışan yıllık ücretli izin süresinde başka bir işte çalışırsa izinde çalışma yasağını ihlal edeceği için yapılan ödemeyi geri vermek zorundadır.

Avans İstemenin Şartları Nelerdir?

İş Kanunu’nda avans isteme şartları ile ilgili herhangi bir düzenleme bulunmadığı için bu konuda çalışan hakları Borçlar Kanunu ile korunur. Düzenlemeye göre avans istemenin şartları üç temel esas üzerine kurulur. Bu şartlar şu şekilde sıralanabilir:

1. İşçinin zorunlu ihtiyacının olması: Zorunlu ihtiyacın söz konusu olabilmesi için sağlık gibi önemli bir durumun olması gerekir. Kişisel ve elzem sayılmayacak bir ihtiyacın giderilmesi için avans talep edilmesi durumunda işverenin onay vermeme hakkı bulunur. Ancak bu durumun tespit edilmesi zor olacağı için çalışanın işvereni yanıltması gibi durumlarla karşılaşmak da mümkündür.
2. İşverenin avans ödemesi yapabilecek koşullara sahip olması: Avans ödemesi yapılabilmesi için yalnızca çalışanın zor durumda olması yeterli değil. İşveren avans ödemesi yapabilecek koşullara sahip değil ise ödeme yükümlülüğü bulunmaz.
3. Talep edilen avans ücretinin işçinin hizmeti ile orantılı olması: Avans talebi değerlendirilirken işveren tarafından işçinin toplam çalışma süresi göz önünde bulundurulabilir. Bir aylık çalışma süresi bulunan bir personelin avans talebini işveren reddedebilir. Bununla birlikte çalışanlar ay içinde hizmet verdikleri günün karşılığı kadar avans ücreti talep edebilir. Alacağı maaştan fazlasının talep edilmesi durumunda işverenin onaylamama hakkı bulunur.

İşveren Çalışana Avans Vermek Zorunda mı?

Avans ihtiyacı olan çalışanların ilk araştırdıkları konuların başında “iş yeri avans vermek zorunda mı?” sorusunun cevabı yer alır. İş Kanunu ve Borçlar Kanunu’nda avans konusuna atıflar yapılmış olsa da işverenin çalışana avans verme zorunluluğu bulunmaz. İşverenin çalışanın avans talebini geri çevirmesi haklı bir fesih sebebi olarak değerlendirilmez. Bu nedenle işten ayrılan bir işçi kıdem tazminatına hak kazanamayabilir. Ancak tek başına bağlayıcılığı olan bir kural bulunmamasına rağmen Borçlar Kanunu’nda yer verilen koşulların oluşması durumunda avans talebinin karşılanması çalışan motivasyonu ve aidiyeti üzerinde etkili olabilir.

Örnek Avans Talep Dilekçesi

…………………………………………………. Hizmetleri LTD ŞTİ

Adı Soyadı :……………………..

Bölümü : ……………………..

Görevi :………………………

Konu : Avans Talebi

Kime : Yetkili birime

Talep Edilen Miktarı: 5000 TL

Yukarıda vermiş olduğum bilgiler dahilinde …/…/…20013 tarihinden beri şirketinizde görev yapmaktayım. Ekonomik sebeplerden dolayı talep etmiş olduğum avansın tarafıma verilmesini arz / rica ederim.

Avans Talep Eden

İsim Soyisim

İmza

Örnek Avans Talep Maili

Ofis çalışanları avans talep formu aracılığıyla isteklerini kolay bir şekilde muhasebeye iletebilirken sahada çalışanlar için aynı durum söz konusu olmayabilir. Eğer şirketin uyguladığı standart bir prosedür ya da avans modülü bulunmuyor ise avans talep yazısı olarak e-posta göndermek pratik bir çözüm olabilir. Yetkili kişiye ithafen hazırlayacağınız mailde gerekçenizi ve tutarı belirterek avans talebinde bulunabilirsiniz. Peki, avans talep maili nasıl yazılır?

Sayın Yetkili;

……. ilinde yöneteceğim …….. süreli ve ….. konulu proje için iş süreci boyunca ihtiyacım olacak ……….. TL iş avansının tarafıma verilmesini rica ederim.

Saygılarımla

İsim Soyisim

Siz de işveren ya da çalışan olarak bu detayları göz önünde bulundurabilir, avans talebi sürecinin sağlıklı bir şekilde sürdürülmesini sağlayabilirsiniz.