Deneme Süresinde İşten Çıkarılma ve Tazminat Hakkı

İş hayatında işveren ve çalışan arasındaki uyumu sağlamak, çalışanın işe uygunluğunu değerlendirmek için uygulanan önemli araçlardan biri “deneme süresi”dir. Peki deneme süresi nedir, nasıl uygulanır, çalışan ve işverenin hakları nelerdir? İşte deneme süresiyle ilgili merak edilen tüm detaylar.

Bu da ilginizi çekebilir: Tazminat Hesaplama

Deneme Süresi Nedir?

Deneme süresi, iş sözleşmesine konulabilen bir hüküm olup, çalışanın çalışma şartlarını görmesi, üstlendiği işi yapabilme yeteneğini ve uyumunu işverenin de çalışanın verimini ölçmesi amacıyla belirlenen bir süredir. Bu süre boyunca hem çalışan hem de işveren karşılıklı olarak iş akdini tazminatsız ve ihbarsız feshetme hakkına sahiptir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 15. maddesinde düzenlenen deneme süresi, işverenin ve çalışanın birbirini tanıması, işin gerektirdiği şartlara uygunluğun değerlendirilmesi için en fazla iki ay olarak sınırlandırılmıştır. Ancak toplu iş sözleşmeleri ile bu süre dört aya kadar uzatılabilir.

Bu da ilginizi çekebilir: Fazla Mesai Hesaplama

Deneme Süresi İş Sözleşmesine Konulmalı mı?

İş Kanunu’na göre deneme süresi zorunlu değildir. İşveren ve çalışan dilerlerse deneme süresi olmadan da iş sözleşmesi yapabilirler. Ancak deneme süresi öngörülmüşse, bunun süresi ve sonuçları kanunla düzenlenmiş ve tarafların hakları korunmuştur.

Deneme süresi belirlenirken sürenin aşılmaması, sürenin çalışanın işe fiilen başladığı tarihten itibaren başlaması gerekir. Ayrıca hastalık, grev gibi iş sözleşmesini askıya alan durumlar deneme süresinin işlemesini engellemez.

Bu da ilginizi çekebilir: İşveren Çalışanın Bilgisayarını İzleyebilir mi?

Deneme Süresi İçinde İşçinin Hakları Nelerdir?

• Sigorta Primi: Deneme süresi boyunca işveren çalışanın sigorta primlerini ödemekle yükümlüdür.
• Sendikaya Üyelik: İşçi, deneme süresi içinde sendikaya üye olabilir ve toplu iş sözleşmesinden yararlanabilir.
• Grev Hakkı: İşçinin grev hakkı deneme süresinde de geçerlidir.
• Eşit Muamele: İşveren, deneme süresindeki çalışana eşit davranmak zorundadır.

Deneme Süresi İçinde İşten Çıkarılma ve Tazminat Hakkı

Deneme süresi içinde işveren ya da çalışan, bildirim süresi ve tazminat yükümlülüğü olmadan iş sözleşmesini feshedebilir. Ancak bu, çalışanın işyerindeki sendikal faaliyetleri nedeniyle işten çıkarılmasını engellemez. Sendikal nedenle fesih durumunda çalışan tazminat talep etme hakkına sahiptir.

Ayrıca, deneme süresi kötüye kullanılamaz. Örneğin, işverenin uzun süre aynı çalışanı deneme süresi kapsamında çalıştırması ya da çalışanın aynı işverene ait işyerinde ikinci kez işe başlamasında yeniden deneme süresi uygulanması geçersizdir.

Deneme Süresi Kötüye Kullanılırsa Ne Olur?

İşveren, çalışanın haklarını ihlal etmek amacıyla deneme süresini kötüye kullanırsa, bu hukuka aykırı kabul edilir. Örneğin; işyerinde yıllardır çalışan bir çalışanın aynı pozisyonda yeniden deneme süresine tabi tutulması mümkün değildir. Sürekli 2 aylık deneme süreleriyle çalışan çalıştırmak da kötüniyetli uygulama sayılır.

Deneme Süresi Ne Kadar Sürer?

İş Kanunu’na göre deneme süresi en fazla iki aydır. Toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir. Süre, çalışanın fiilen işe başladığı tarihten itibaren işlemeye başlar.

Deneme Süresi Hakkında Yargıtay Kararları

Yargıtay kararları, deneme süresinin sınırlandırılması ve çalışan haklarının korunması açısından önem taşır. İşçinin performans ve niteliklerinin bilindiği durumlarda yeniden deneme süresi uygulaması geçersiz sayılmıştır. Ayrıca deneme süresi içinde çalışanın sendikal nedenlerle işten çıkarılması durumunda tazminat talebi kabul edilmektedir.

Deneme süresi zorunlu mu?
İş sözleşmesinde deneme süresi koymak zorunlu değildir. Ancak taraflar kabul ederse deneme süresi uygulanabilir.

Deneme süresi en fazla ne kadar sürer?
İş Kanunu’na göre en fazla iki ay, toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar uzatılabilir.

Deneme süresi içinde işten çıkarılan çalışan tazminat alabilir mi?
Deneme süresi içinde iş sözleşmesi bildirim süresi ve tazminat ödemeden feshedilebilir. Ancak sendikal nedenlerle işten çıkarma haksızdır ve tazminat talebi olabilir.

Deneme süresi kötüye kullanılabilir mi?
Deneme süresinin kötüye kullanımı kanunen yasaktır. İşveren çalışanın haklarını ihlal etmek için deneme süresini tekrar kullanamaz.

Deneme süresi içinde çalışanın sigortası ödenir mi?
İşveren deneme süresi boyunca çalışanın sigorta primlerini ödemek zorundadır.

Deneme süresi, hem işverenin çalışanın işe uygunluğunu anlaması hem de çalışannin iş ortamına uyum sağlaması için önemli bir dönemdir. Ancak bu sürenin kanuni sınırlar içinde ve haklara saygılı şekilde uygulanması gerekir. İş hukuku kapsamında deneme süresi ile ilgili haklarınızı bilmek, hak kaybına uğramamanız için büyük önem taşır.