Sigortanın Asgari Ücretten Gösterilmesi, Eksik Yatırılması Durumunda Yapılması Gerekenler

İş hayatında çalışanların en önemli haklarından biri olan sosyal güvenlik güvencesi, hem sağlık hizmetlerine erişim hem de emeklilik, işsizlik ödeneği, analık izni gibi pek çok sosyal hakkın temelini oluşturur. Ancak sıkça karşılaşılan bir sorun olan sigorta primlerinin asgari ücretten gösterilmesi ya da eksik yatırılması, hem çalışanı mağdur eder hem de işveren açısından ciddi yaptırımlara neden olur.

Sigorta priminin eksik gösterilmesi durumunda, çalışanların hangi haklara sahip olduğunu ve izleyebilecekleri yasal yolları tüm detaylarıyla ele aldık.

Sigortanın Asgari Ücretten Gösterilmesi Ne Demektir?

Bir çalışan, işveren ile yaptığı iş sözleşmesine göre belirli bir ücret karşılığında çalışmaktadır. Ancak bazı işverenler, çalışana gerçekte ödediği maaş daha yüksek olmasına rağmen, SGK’ya yaptığı bildirimi asgari ücret üzerinden gerçekleştirir. Böylece işveren, daha az prim ödeyerek maliyetten kaçınmak ister. Bu durum açıkça hukuka aykırıdır.

Yani, örneğin bir çalışana aylık 30.000 TL maaş ödendiği halde, SGK sisteminde maaşı 17.002 TL olan 2025 yılı asgari ücret üzerinden gösteriliyorsa, çalışan hem daha düşük emekli aylığı alır hem de kıdem tazminatı gibi hakları eksik hesaplanır.

Sosyal Güvenlik Hakkı Devredilemez ve Vazgeçilemez

Sosyal güvenlik, Anayasa ile güvence altına alınmış bir haktır. Çalışan, bu haktan feragat edemez. İşverenin sunduğu “sigortadan feragatname” gibi belgeler, hukuken geçersizdir. Bir başka deyişle, çalışan isterse bile “ben sosyal güvenceden vazgeçiyorum” diyemez; bu hakkı devredemez veya başka birine aktaramaz.

Sigorta Primlerinin Eksik Yatırılmasının Sonuçları

Sigortanın eksik yatırılması, çalışanın ileride karşılaşacağı hak kayıplarını doğurur. Bunlar şunlardır:

• Emeklilik için gerekli prim gün sayısının eksik sayılması
• Emekli maaşının daha düşük bağlanması
• Kıdem ve ihbar tazminatının eksik hesaplanması
• İş kazası ve meslek hastalığında daha düşük ödemeler
• Doğum, analık, işsizlik, hastalık gibi ödeneklerin eksik ya da hiç ödenmemesi

İşveren açısından ise SGK tarafından idari para cezası uygulanır ve eksik ödenen primler, gecikme zammı ile birlikte tahsil edilir.

Sigorta Primlerinin Eksik Yatırılması Durumunda İşçinin Hakları

İşçinin maaşının SGK'ya eksik bildirilmesi yalnızca etik dışı değil, aynı zamanda yasaya aykırıdır. Bu durumla karşılaşan işçi aşağıdaki yasal yollara başvurabilir:

1. Hizmet Tespit Davası Açmak

İşçinin en temel hakkı, hizmet tespit davası açmaktır. Bu dava ile işçi, çalıştığı dönemdeki fiili ücretinin SGK’ya eksik bildirildiğini ve gerçekte daha yüksek ücret aldığını mahkeme huzurunda tespit ettirebilir.

Hizmet tespit davasında SGK da fer’i müdahil olarak davaya katılır. Mahkeme kararı kesinleştiğinde, SGK bu kararı uygulamak ve eksik yatırılan primleri işverene rücu ettirmek zorundadır. Ayrıca, işverene idari para cezası da uygulanır.

Hizmet Tespit Davasında Süre

Bu dava, sigortalının hizmetinin geçtiği yılın sonundan itibaren 5 yıl içinde açılmalıdır. Örneğin, 2020 yılında çalışmış bir sigortalı, en geç 2025 yılının 31 Aralık tarihine kadar bu davayı açmalıdır. Aksi takdirde dava açma hakkı zaman aşımına uğrar.

2. Sözleşmenin Feshi Hakkı

Sigorta primleri gerçek maaş üzerinden yatırılmayan işçi, bu durumu haklı fesih nedeni sayarak iş sözleşmesini sona erdirebilir. Bu durumda işçi, kıdem tazminatına hak kazanır. Yani işverenin yasa dışı uygulaması, işçinin sözleşmeyi tazminat hakkını koruyarak feshetmesini sağlar.

3. SGK'ya Şikayet Hakkı

İşçi, durumu SGK’ya bildirebilir. Bu bildirim:

• ALO 170 hattı üzerinden telefonla yapılabilir.
• SGK İl/İlçe Müdürlüklerine dilekçe ile başvurarak yapılabilir.

Yapılan bildirim sonrası SGK, işvereni denetime tabi tutar ve primlerde eksiklik saptanırsa, hem cezai işlem uygulanır hem de eksik yatırılan primler faiziyle birlikte tahsil edilir.

Bu da ilginizi çekebilir: Sigorta Girişi Geç Yapılan İşçinin Kıdem Tazminatı Hakkı

Neden Gerçek Ücret Üzerinden Sigorta Önemlidir?

Gerçek ücret üzerinden sigortalanmak, çalışanın:

• Emeklilik maaşı,
• Kıdem ve ihbar tazminatı,
• İşsizlik maaşı,
• Sağlık hizmetlerinden yararlanma süresi,
• Doğum ve hastalık ödenekleri,
  gibi pek çok sosyal güvenceye sahip olmasını sağlar.

Yargıtay Kararları Ne Diyor?

Yargıtay, birçok kararında çalışanların lehine yorumda bulunmuştur. Örneğin Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2003/21-571 E., 2003/575 K. sayılı kararında, hizmet tespit davasının, aynı zamanda alacak haklarını doğuracak şekilde yorumlanabileceğini belirtmiştir. Ancak daha sonra alınan kararlarda hizmet tespiti ile alacak davasının ayrılması gerektiği yönünde içtihatlar da mevcuttur. Bu nedenle uygulamada her iki dava ayrı ayrı açılmakta, tespit davası sonuçlanmadan alacak davası ilerlememektedir.

İşverenin Karşılaşacağı Yaptırımlar

Sigorta primlerini eksik gösteren işveren, aşağıdaki yaptırımlarla karşılaşır:

• SGK tarafından idari para cezası
• Eksik primlerin gecikme faiziyle tahsili
• İş kazası veya meslek hastalığında doğan tüm zararlardan sorumluluk
• Çalışanın açacağı dava ve tazminat talepleri karşısında yargı giderleri ve vekalet ücretleri

Bu yaptırımlar, işverenin iş güvencesini ve itibarı zedeleyebileceği gibi, ilerleyen süreçte ticari faaliyetlerinin engellenmesine kadar gidebilir.