Uzlaştırmacılık Nedir? Nasıl Uzlaştırmacı Olunur?

Ceza yargılamasında taraflar arasında barışın sağlanmasına yardımcı olan uzlaştırma kurumu, hem bireysel hakları koruyan hem de toplumsal fayda sağlayan önemli bir çözüm yoludur. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 253, 254 ve 255. maddelerinde düzenlenen bu uygulama, 2005 yılında 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ile başlamış, zamanla profesyonel bir sistem haline gelerek Ceza Muhakemesi Kanunu içine dahil edilmiştir. Özellikle 2017 yılı itibariyle, eğitilmiş ve sertifikalı uzlaştırmacılar devreye girmiştir.

Bu yazıda, uzlaştırmacı nasıl olunur, ne kadar kazanır, uzlaştırma süreci nasıl işler, hangi suçlar uzlaştırmaya tabidir gibi sorulara yanıt vereceğiz. Ayrıca, devlet memurlarının bu süreçteki durumuna da değineceğiz.

Uzlaştırmacı Olmanın Şartları

Başlangıçta hukuk, iktisat, işletme, maliye gibi bölümlerden mezun olanlara açık olan uzlaştırmacılık mesleği, 9. Yargı Paketi ile birlikte sadece hukuk fakültesi mezunlarına özgülenmiştir. Uzlaştırmacı olmak için:

• Hukuk fakültesinden mezun olmak,
• Alternatif Çözümler Daire Başkanlığının yetkilendirdiği kurumlardan 36 saatlik teori eğitimi almak,
• Eğitimin ardından yapılan yazılı sınavı başarıyla geçmek gereklidir.

Devlet memurları da uzlaştırmacı olabilir. Kanunlarda aksi bir hüküm olmadığı sürece öğretmenler, infaz koruma memurları, polisler, askerler gibi kamu görevlileri de bu görevi yerine getirebilir.

Bu da ilginizi çekebilir: Bilirkişi Nasıl Olunur? 2025'te İş Hukuku Bilirkişi Olma Şartları

Uzlaştırmacı Aylık Ne Kadar Kazanır?

Uzlaştırmacıların sabit bir maaşı yoktur. Kazançları, Alternatif Çözümler Daire Başkanlığı tarafından yıllık olarak belirlenen ücret tarifesine göre dosya bazlı olarak hesaplanır. Ücretlendirme:

• Taraf sayısına,
• Sonucun uzlaşmayla bitip bitmediğine,
• Dosyanın karmaşıklığına göre değişiklik gösterir.

Ayrıca, uzlaştırmacının çalıştığı ilin yoğunluğu ve listede kaç uzlaştırmacı bulunduğu da aylık gelir üzerinde etkilidir.

Uzlaştırma Dosyaları Nasıl Dağıtılır?

Dosyalar, UYAP sistemi üzerinden otomatik olarak uzlaştırmacılara atanır. Atama yapılırken uzlaştırmacının puan durumu dikkate alınır. Puan sistemi şu şekildedir:

• Dosya bildirimi yapıldığında: +1 puan
• Uzlaştırma olumlu sonuçlanırsa: +1 puan
• Uzlaştırma olumsuz sonuçlanırsa: +2 puan

Puanı düşük olan uzlaştırmacılara daha çok dosya atanır. Bu sistem, adaletin dengeli ve verimli yürütülmesini amaçlamaktadır.

Uzlaştırmacının Ücretini Kim Öder?

Eğer taraflar uzlaşırsa uzlaştırmacının ücreti doğrudan Hazine tarafından karşılanır. Uzlaşma olmazsa da ücret ve giderler yine Ceza Muhakemesi Kanunu kapsamında değerlendirilir. Yani uzlaştırmacının hiçbir durumda ücret alamama gibi bir riski yoktur.

Uzlaşma Olursa ve Olmazsa Ne Olur?

Uzlaşma sağlanırsa: Dosya soruşturma aşamasındaysa "kovuşturmaya yer olmadığına" karar verilir; kovuşturmadaysa dava düşer. Sicile işlenmez, mahkeme masrafları oluşmaz.

Uzlaşma sağlanmazsa: Süreç yargıya intikal eder ve mahkeme aşaması başlar. Bu durum hem taraflara hem devlete zaman ve para kaybı anlamına gelir.

Uzlaştırma Süreci Nasıl İşler?

Uzlaştırma süreci şu şekilde işler:

1. Dosya uzlaştırmacıya sistemden atanır.
2. Uzlaştırmacı taraflarla iletişime geçerek görüşmeleri başlatır.
3. Tarafların kabulü ile yüz yüze veya uzaktan görüşmeler yapılır.
4. Taraflar arasında maddi/manevi bir uzlaşma sağlanırsa yazılı protokol hazırlanır.
5. Protokol savcılığa sunularak süreç tamamlanır.

Uzlaştırma, özellikle taraflar arasında gönüllü bir uzlaşıya dayandığı için tarafların hem zararını telafi etmesine hem de olaydan psikolojik olarak tatminle ayrılmasına olanak tanır.

Uzlaştırmaya Tabi Suçlar Nelerdir?

Aşağıdaki kriterler sağlanıyorsa uzlaştırma mümkün olur:

• Mağdur, gerçek kişi veya özel hukuk tüzel kişisi olmalıdır.
• Şikâyete bağlı suçlar uzlaştırma kapsamındadır.
• Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar hariçtir.
• Suça sürüklenen çocuklarda, 3 yıl veya daha az hapis cezası gerektiren suçlar uzlaştırma kapsamındadır.

Devlet Memurları Uzlaştırmaya Tabi Suç İşlerse Ne Olur?

Devlet memurları uzlaştırmaya tabi bir suç işlediğinde, uzlaştırma süreci tamamlanır ve uzlaşma sağlanırsa, adli sicile herhangi bir kayıt yapılmaz. Böylece memurluk hakları zarar görmez. Bu da uzlaştırmanın kariyer koruma açısından da önemli bir alternatif olduğunu gösterir.

1. Farklı komisyonlardan dosya gelir mi?

Evet. Yoğunluğa göre yakın komisyonlardan da dosya atanabilir.

2. Aynı anda kaç dosya verilir?

2025 itibarıyla uzlaştırmacılara aynı anda 15 dosya atanabilir.

3. Dosya reddedilirse ne olur?

24 saat içinde kabul edilmeyen ya da reddedilen dosya için 1 puan eklenir, dosya başka bir uzlaştırmacıya verilir.

4. Ücretler ne zaman ödenir?

Genellikle bir ay içinde, uzlaştırma bürosuna bildirilen IBAN’a ödeme yapılır.

5. Suç tekrar ederse sicile işler mi?

Hayır. Her uzlaştırmaya tabi suçta süreç yeni baştan değerlendirilir.

6. Şehir değişikliği durumunda ne olur?

Bulunduğunuz yeni ildeki komisyona başvurarak uzlaştırmacılık kaydınızı taşıyabilirsiniz.

Uzlaştırmacılık, Türkiye’de ceza yargılamasında alternatif çözüm yolları arasında öne çıkan bir yöntemdir. Hukuk mezunları için hem toplumsal fayda sağlayan hem de esnek çalışma fırsatı sunan bir kariyer alanıdır. Mahkeme yükünün azaltılması, tarafların barışçıl şekilde uzlaşması ve sicil temizliği gibi avantajlar sunar.