İşveren Çalışana Servis Sağlamak Zorunda Mı?

İş hayatında sıklıkla karşılaşılan konulardan biri de "İşveren çalışana servis sağlamak zorunda mı?" sorusudur. İşçilerin işe ulaşımı sadece fiziksel bir gereklilik değil, aynı zamanda iş güvencesi ve iş verimliliğini doğrudan etkileyen bir unsurdur. Özellikle büyük şehirlerde ya da ulaşımı zor bölgelerde faaliyet gösteren işyerlerinde, servis hizmeti bir lüks değil, zorunluluk haline gelebilmektedir. Peki, yasal açıdan durum nedir? 

İşverenin Servis Sağlama Zorunluluğu Var mı?

4857 sayılı İş Kanunu’nda, işverenin işçiye servis sağlamakla yükümlü olduğu yönünde doğrudan bir hüküm bulunmamaktadır. Yani genel kural olarak işverenin servis hizmeti sunma zorunluluğu yoktur. Ancak bu durumun çeşitli istisnaları mevcuttur ve bazı özel durumlarda işveren bu hizmeti sağlamakla yükümlü olabilir.

İş Sözleşmeleri ve Toplu İş Sözleşmeleri Ne Diyor?

Birçok durumda, servis hizmeti iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesiyle düzenlenmektedir. Eğer iş sözleşmesinde, işverenin işçiye servis sağlamakla yükümlü olduğu belirtilmişse, bu bir taahhüt niteliği taşır ve işveren bu hizmeti sağlamak zorundadır. Aynı durum toplu iş sözleşmeleri için de geçerlidir.

• Toplu iş sözleşmelerinde servis hakkı yer alıyorsa, işveren bunu tek taraflı olarak kaldıramaz. Böyle bir durumda işçilerden onay alınmalıdır. Aksi halde bu durum "esaslı değişiklik" sayılır.
• İşçi bu değişikliği kabul etmezse, iş sözleşmesini haklı nedenle feshedip kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanabilir.

Bu da ilginizi çekebilir: Çalışana Elden Ödeme Yapılması ve Yol Açacağı Sorunlar

Kadın İşçilerde Gece Vardiyası ve Servis Zorunluluğu

Kadın çalışanlar için gece vardiyalarında servis sağlamak bazı durumlarda yasal zorunluluktur. Özellikle belediye sınırları dışında kalan veya toplu taşıma hizmetlerinin yetersiz olduğu işyerlerinde, gece postasında çalışan kadın işçilere servis sağlanması işverenin yükümlülüğüdür.

Bu uygulama, kadın işçilerin can güvenliği ve iş güvenliği açısından son derece önemlidir. İşverenin bu yükümlülüğü yerine getirmemesi halinde kadın işçi, sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir.

Engelli İşçilere Sağlanması Gereken Ulaşım Hizmetleri

5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun’a göre, işverenler engelli işçilerin ulaşım ihtiyacını karşılamakla yükümlüdür. Bu, doğrudan servis sağlanması şeklinde olabileceği gibi, ulaşım masraflarının karşılanması yoluyla da olabilir.

Servis Hizmetinin Kaldırılması Ne Anlama Gelir?

Daha önce servis hizmeti sunan bir işverenin bu hizmeti aniden kaldırması, İş Kanunu’nun 22. maddesi gereği çalışma koşullarında esaslı değişiklik anlamına gelir. Bu tür bir değişiklik;

• Yazılı olarak işçiye bildirilmelidir,
• İşçinin yazılı onayı alınmalıdır,
• İşçi değişikliği kabul etmezse 6 iş günü içinde itiraz hakkına sahiptir.

İşveren bu prosedürlere uymazsa, işçi sözleşmesini haklı nedenle feshederek kıdem ve ihbar tazminatı talep edebilir.

Servis Sağlanmazsa Yol Ücreti Talep Edilebilir mi?

Eğer işyerinde servis hizmeti yoksa, işçiler yol ücreti talep edebilir. Bu durum genellikle;

• İş sözleşmelerinde,
• Toplu iş sözleşmelerinde,
• İşverenin iç yönetmeliklerinde düzenlenir.

Yol ücreti, çalışanın ikamet ettiği yer ile işyeri arasındaki mesafe dikkate alınarak belirlenir ve maaşa ek olarak ödenebilir.

İşveren Servisi Kaldırırsa İş Mahkemesi'ne Başvuru

İşverenin servis hizmetini işçinin onayı olmadan kaldırması durumunda, işçi iş mahkemesine başvurarak hakkını arayabilir. Mahkeme sürecinde:

• İşçinin rızası alınmadan yapılan değişiklik esaslı değişiklik sayılır,
• Mahkeme işçinin lehine karar verebilir,
• İşçi kıdem ve ihbar tazminatlarına hak kazanabilir.

İşveren servis sağlamak zorunda mı?
Hayır, İş Kanunu’nda doğrudan bir servis sağlama zorunluluğu yer almaz. Ancak iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesinde bu hizmet taahhüt edildiyse, sağlamak zorundadır.

Kadın çalışanlara gece vardiyasında servis verilmesi zorunlu mu?
Evet. Özellikle toplu taşımanın yetersiz olduğu bölgelerde gece vardiyasında çalışan kadın işçilere servis sağlamak yasal bir zorunluluktur.

Engelli işçilere ulaşım desteği sağlanmalı mı?
Evet. Engelli işçilerin işyerine ulaşımı için servis ya da ulaşım ücreti sağlanmalıdır.

Servis kaldırılırsa işçi ne yapabilir?
İşveren yazılı bildirim yapmaz ve işçinin onayını almazsa, işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshederek kıdem ve ihbar tazminatı alabilir.

İşveren servis yerine yol parası verebilir mi?
Evet. Servis sağlanmayan durumlarda işveren, işçiye yol parası verebilir. Bu durum iş sözleşmesi veya toplu sözleşmeyle netleştirilmiş olmalıdır.

İşverenin servis sağlama zorunluluğu, genel kanun çerçevesinde açıkça belirtilmese de, sözleşmeler ve özel durumlar bu konuda belirleyici olur. Kadın işçilerin gece vardiyasında çalıştığı, engelli işçilerin ulaşım ihtiyacı olduğu ya da iş sözleşmesinde açıkça belirtildiği durumlarda, servis sağlanması zorunludur. Servis hizmetinin kaldırılması işçilerin haklarını doğrudan etkiler ve yasal olarak işverenin sorumluluğunu artırır.