Ev Hizmetlerinde Çalışanların Hakları Nelerdir?

Evin işleyişini destekleyen, ortamın bakımı, temizliği veya yemek yapmak gibi hizmetleri sağlayan çalışanların haklarının neler olduğu sıkça merak edilir. Ev ortamında çalışanlar diğer sektörlerdeki işçiler gibi çeşitli haklara sahiptir. Ev hizmetlerinde çalışanların haklarını korumaya yönelik yasal düzenlemeler ise kişilerin temel haklarının neler olduğu hakkında detaylı bilgiler verir. Yasal düzenlemeler hakkında bilgi sahibi olunması, ev ortamında çalışan bireylerin hangi avantajlara sahip oldukları yönünde yol gösterici bir rehber niteliği de taşır. Ev hizmetlerinde çalışanların haklarının neler olduğuna ve nasıl korunduğuna gelin birlikte bakalım.

Hangi İşler Ev Hizmetleri Sınıfına Girer?

Ev hizmetleri sınıfına giren işler arasında; temizlik hizmetleri, çocuk bakımı, aşçılık, hizmetçilik, bekçilik, bahçe işleri ve yaşlı bakıcılığı gibi iş türleri yer alır. Ev ortamında gerçekleştirilen hizmet sektörüne yönelik işler, hane halkına fayda sağlayan çeşitli yardımları içerir. Evlerin düzenli olarak tutulmasına yönelik yapılan temizlik ve hijyen işleri, çocukların bakımı ya da oyun aktivitelerine yönelik yapılan işler ve evcil hayvan bakım hizmetleri de ev içi işçilik sınıfında bulunur. Ayrıca ilaç takibi, yaşlı bireyler için kişisel bakım desteği ve pansuman gibi sağlık sektörüne konu işlerin ev ortamında yapılması ilgili işi yürütenlerin ev hizmetleri sınıfı üyesi kapsamında değerlendirilmesinde etkilidir.

Evin dış mekanında gerçekleştirilen; bahçe bakımı, peyzaj düzenlemesi, bitki bakım destekleri ve çim biçme işleri de yine ev hizmetleri sınıfı kapsamında bulunur. Ev sahiplerinin ve hane halkının, günlük işlerinin profesyonel şekilde yürütülmesi için çalışan bireyler, ev hizmetleri çalışanları için düzenlenen yasalardan faydalanabilir. Kendi geçimleri veya diğer gelirlerine katkı sağlamak amacıyla ev hizmetlerinde çalışanlar, 6098 sayılı Borçlar Kanunu’nun iş hayatına ilişkin hükümlerinin uygulandığı düzene tabidir.

Ev Hizmetlerinde Çalışanların Haklarının Yasal Alt Yapısı Nedir?

Ev hizmetlerinde çalışanlar, 4857 sayılı Kanun’un 4’üncü maddesine göre İş Yasası kapsamında yer almaz. Ev hizmetlerinde çalışanların hakları yasal olarak, 6098 sayılı Borçlar Kanunu’nda açıkça belirtilmiştir. Bunun yanı sıra ilgili kanun içinde ev hizmetlerinde çalışanların haklarına yönelik hazırlanan detaylı düzenlemeler ve yönetmelikler de yer alır. Ev hizmetlerinde çalışan bireylerin; iş sağlığı ve güvenlikleri, izin hakları, sosyal yardım şartları, tazminat hakları, emeklilik durumları, sigorta kapsamları ve ücret oranları, belirli standartlar çerçevesinde uygulanır. Bu alanda çalışanların yasal işçilik hakları, ülkeden ülkeye değişiklik gösterir.

Ev hizmetlerinde çalışanların haklarını korumaya yönelik gerçekleştirilen düzenlemeler, adil ve güvenli bir çalışma ortamı oluşmasını amaçlar. Örneğin, 4857 sayılı İş Kanunu’nda belirtilen madde, ev ortamında çalışan bireylerin fazla mesai yapmaları durumunda ek ücret alma hakkına sahiptir. Ev ortamının işleyişine yönelik çalışanların, ilgili yasal altyapı hakkında bilgi sahibi olmaları herhangi bir sorunla karşılaştıklarında hak mahrumiyeti yaşamalarını engellemede etkilidir. İşçi haklarını koruyan yasalar bazı noktalarda farklılık göstererek ev hizmetlerinde çalışanların haklarını da korumaya yardımcı olur. İş Yasası kapsamında değerlendirilmeyen ev ortamında çalışanların, sözleşmelerinin kötüye kullanılması durumunda ise kötü niyet tazminatı hakkı ilgili kişilere tanınır. Bunun yanı sıra ev ortamında çalışan işçiler, haksız yere işten çıkarılma durumuyla karşılaşmaları halinde yasalarca belirtilen şartları karşılamaları halinde tazminat alma hakkına da sahiptir. Ev hizmetlerinde çalışanları hukuki açıdan ilgilendiren Borçlar Kanunu maddeleri, işçilerin kendilerini korumaları için gereken yasal altyapıyı sağlar. Bazı dernekler, vakıflar veya sendikalar ev hizmetlerinde çalışanların haklarını desteklemeye yönelik çalışmalar yürütür. İşçiler, ev hizmetlerinde çalışanlara yönelik kurumlardan hizmet alarak daha adil ve güvenli bir çalışma ortamında bulunabilir.

Ev Hizmetlerinde Çalışanların Tazminat Hakları Nelerdir?

Ev hizmetlerinde çalışanların tazminat hakları, ihbar ve ölüm tazminatları olarak sıralanır. Ev hizmetlerinde çalışanların kıdem tazminatı hakkı ise ilgili bireyler İş Yasası’na tabi olmadıkları için tanınmaz. 4857 sayılı İş Kanunu'nda belirtilen standart işçi tazminat haklarının bir kısmından yoksun olan ev hizmetleri çalışanları, Borçlar Kanunu'nun 432. madde’ye göre haksız fesih durumlarında ihbar tazminatı hakkı elde edebilir.

İhbar tazminatının miktarı ise Borçlar Kanunu'nun 438. madde’de yer alan detaylara göre hesaplanır. Bunun yanı sıra ev hizmetlerinde çalışanların fesih bildirim süreleri; 1 yıl süreyle çalışanlarda 2 hafta, 1 ile 5 yıl arası sürede çalışması bulunanlarda 4 hafta ve 5 yıldan fazla ev hizmetlerinde çalışanlar için 6 hafta olmak üzere uygulanır. Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi durumunda da çalışanlar hak ettikleri miktarda ihbar tazminatı alabilir. Ev hizmetleri kapsamına giren çalışanların, ilgili yasal düzenlemeler hakkında bilgi sahibi olmaları, adil bir çalışma ortamına kavuşmaları açısından önemlidir.

Ev Hizmetlerinde Çalışanların Sigortalılık Durumu Nasıl Olur?

Türkiye’de 5510 sayılı Yasa’nın ek 9’uncu maddesi, ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılığı konusunda detaylı düzenlemeler getirmiştir. Ev ortamında yapılan işleri yürüten bireylere yönelik hazırlanan düzenleme, çalışan haklarını korumayı ve sosyal güvence sağlamayı amaçlar. Ev hizmetlerinde çalışanların sigorta primi tutarları ise iki farklı grupta incelenir. 10 günden fazla çalışanlar ve 10 günden daha az süreyle çalışanlar olarak ele alınan ev hizmeti gerçekleştiren kişilerin sigorta bildirimlerinin ise işveren tarafından ilgili ayın son gününe kadar kuruma ibraz edilmesi zorunludur. Bu sayede sosyal güvenlik hakları yasalarla koruma altına alınan ev hizmetlerinde çalışanlar, iş yaptıkları süreyle orantılı olarak sosyal güvenlik haklarından yararlanabilir.

Temizlikçilerin sigortası, çocuk bakıcılarının prime esas kazançları veya aşçıların sigorta prim tutarları gibi detaylar, işverenle yapılan sözleşmede yer alan hükümlere bağlı olarak değişen tutarlarda olabilir. Bunun yanı sıra işveren, ev hizmeti çalışanlarının kazanç alt sınırlarına göre iş kazası ve meslek hastalığı gibi primleri de ödemekle yükümlüdür. Ev hizmetlerinde çalışanlara yönelik hazırlanan yönetmelikler, çalışma koşullarının iyileştirilmesini ve çalışanların sosyal güvence altına alınmasını desteklemeyi hedefler. Ev ortamında çalışanların temel işçi haklarının kapsamını öğrenmeleri, güvenceli bir çalışma ortamı elde etmek için gereklidir.