Çalışmadığı Halde Sigortalı Göstermenin Cezası Nedir?

Çalışmadığı halde sigortalı göstermek, son yıllarda emeklilik sürecini hızlandırmak ya da sağlık hizmetlerinden yararlanmak isteyen bireylerin başvurduğu yaygın ama yasa dışı yöntemlerden biridir. Sosyal Güvenlik Kurumu nezdinde “fiili çalışmaya dayanmayan sigortalılık” olarak adlandırılan bu durum, hem işçi hem de işveren için ciddi sonuçlar doğurmaktadır. Peki çalışmadan sigortalı gösterilmenin cezası nedir, tespit edilmesi durumunda neler olur, hukuki sonuçları nelrdir?

Çalışmadan Sigortalı Göstermek Suç mu?

Çalışmadan sigortalı göstermek suçtur. SGK nezdinde bir kişinin sigortalı sayılabilmesi için iki temel koşul gereklidir:

1. İşyerinde fiilen çalışması
2. Bu çalışmanın karşılığında ücret alması

Bu iki unsurdan biri yoksa, yapılan sigortalı bildirimi hukuka aykırı sayılır ve geçersiz kabul edilir. Yani yalnızca kağıt üzerinde var olan bir çalışma ilişkisi, sigortalılık kapsamında değerlendirilemez. Bu durum; sahte sigortalılık, naylon sigorta veya hayali çalışma gibi isimlerle de anılmaktadır.

Çalışmadığı Halde Sigortalı Gösterilme Tespiti Nasıl Yapılır?

SGK bu tür durumları çeşitli yollarla tespit edebilir:

• Şikayet Üzerine İnceleme: En sık rastlanan yöntemdir. Bir kişinin çalışmadığı halde sigortalı gösterildiğine dair şikayet alındığında SGK denetmenleri harekete geçer.
• Rutin Denetimler: SGK müfettişleri tarafından yapılan işyeri denetimlerinde bu tür usulsüzlükler tespit edilebilir.
• İşyerine Ziyaret ve Personel Görüşmeleri: Çalışma ortamında yapılan gözlemler, çalışan beyanları ve ücret bordroları incelenerek sahte sigortalılıklar ortaya çıkarılabilir.

Bu da ilginizi çekebilir:Sigortanın Asgari Ücretten Gösterilmesi, Eksik Yatırılması Durumunda Yapılması Gerekenler

Çalışmadığı Halde Sigortalı Göstermenin Cezaları

Bu tür bir usulsüzlük hem sigortalı hem de işveren açısından ağır yaptırımlar doğurur. SGK yaptırımları, emeklilik iptali, borç çıkarımı ve hatta cezai kovuşturmalar ile sonuçlanabilir.

Sigortalı Açısından Cezalar

• Hizmetlerin İptali: Fiili çalışmaya dayanmayan tüm hizmet süreleri iptal edilir.
• Sağlık Giderlerinin Geri Alınması: Sigortalının ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin faydalandığı sağlık hizmetleri borçlandırılır.
• Geçici İş Göremezlik Ödeneklerinin İadesi: Ödenmişse, faiziyle birlikte SGK'ya iade edilmesi gerekir.
• Emekli Aylığı İptali: Bu hizmet süreleriyle emeklilik kazanılmışsa aylık kesilir ve tüm maaşlar faiziyle geri alınır.
• Savcılığa Suç Duyurusu: "Resmi belgede sahtecilik" ve "yalan beyan" suçları kapsamında cezai işlem başlatılır.

İşveren Açısından Cezalar

• Sigorta Prim Teşviklerinin İptali: Usulsüzlük tespit edilen ay ve takip eden döneme ait tüm teşviklerden faydalanma hakkı iptal edilir.
• Asgari Ücret Desteklerinin Geri Alınması: İlgili yılın tüm destek ödemeleri borç olarak işverene yüklenir.
• Prim İadesi Yapılmaz: Ödenmişse, SGK’ya irat kaydedilir.
• Savcılık İşlemleri: İşveren hakkında da Cumhuriyet Savcılığı'na suç duyurusunda bulunulur.

Eşi Kendi İşyerinde Sigortalı Göstermek Suç mu?

Eşin, işyerinde fiilen çalışmaması ve ücret almaması durumunda sigortalı gösterilmesi yine suç teşkil eder. Her ne kadar eşin işyerinde sigortasız çalışması yasal olarak mümkün olsa da, sigortalı yapılacaksa çalışma gerçek olmalı ve ücrete dayalı olmalıdır. Aksi durumda aynı yaptırımlar burada da geçerli olur.

SGK İdari Para Cezası Uyguluyor mu?

Çalışmadığı halde sigortalı göstermenin karşılığı doğrudan bir idari para cezası değildir. Ancak yukarıda belirtildiği gibi çok ciddi mali ve hukuki yaptırımlar söz konusudur. Yani doğrudan bir ceza tutarı yerine, iptaller, borçlandırmalar ve savcılık işlemleri ile yaptırımlar uygulanır.

Yargıtay Ne Diyor?

Yargıtay kararları, sahte sigortalılığı ciddi bir suç olarak değerlendirmektedir. Özellikle elektronik ortamda yapılan fiili çalışmaya dayanmayan bildirimler, "özel belgede sahtecilik" ve "resmi belgenin tanziminde yalan beyan" kapsamında değerlendirilmektedir. Dolayısıyla, hem sigortalı hem de işveren için adli süreçler kaçınılmaz olabilir.

Çalışmadığı Halde Sigortalı Gösterme Nereye Şikayet Edilir?

Bu tür usulsüzlükleri bildirmek isteyen kişiler, aşağıdaki yolları izleyebilir:

Alo 170 SGK Hattı: Telefonla kolayca şikayet oluşturabilirsiniz.

Sosyal Güvenlik Merkezleri: Dilekçe ile doğrudan şikayet başvurusu yapılabilir.

Çalışmadığınız Halde Sigortalı Gösteriliyorsanız Ne Yapmalısınız?

Bazı durumlarda işverenler, işten ayrılmış ya da hiç çalışmamış kişileri sigortalı göstermeye devam edebilir. Böyle bir durumda, derhal SGK'ya başvurulması ve gerekirse Alo 170 üzerinden bildirim yapılması gerekir. Aksi halde kişi kendi aleyhine yasal süreçlerin muhatabı olabilir.

Çalışmadığı halde sigortalı gösterilmek, kısa vadede avantaj gibi görünse de uzun vadede telafisi güç sonuçlara yol açar. Hem sosyal güvenlik sistemi açısından hem de bireysel olarak ağır hukuki ve mali sorumluluklar doğurur. Bu nedenle sigortalılık işlemleri her zaman gerçek çalışma ilişkisine dayanmalı, usulsüzlükten kaçınılmalıdır.